Vetar talasa more,
Talasi liče gori
Nemoćno, teškom mukom se
Sa njima lađa bori.
Prošla je bura;
More pokaja nađe.
A pena talasa grli
Poslednji deo lađe.
Miloš Crnjanski
,,Kad nijedan, od svih mogućih svjetova, ne bi bio bolji od ostalih, onda Bog nikad ne bi stvorio svijet. Prema tome, ovo je najbolji od svih mogućih svjetova”, bogougodno je tvrdio Gotfrid Vilhelm Lajbnic gledajući na Boga kao na časnog demijurga i iskrenog filantropa.
Boga ili, preciznije i radikalnije, boga shvatimo li ga kao, za njega, prvo (algebarsko) lakanovsko drugo ili objet petit a, i uvidimo li u tom lakanovskom nesvjesnom koje je ponajprije strukturirano kao jezik njegovu prisnost sa istim, njegovo, zašto ne, pobožno ponašanje.
Trebalo je, dakle, vremena da neko uoči da se, kako je konačno zapazio Hegel budeći druge iz dogmatskog dremeža, ,,suština mora pojaviti i to kao suština unutar pojava”. Drugim riječima, platonovska, lajbnicovska i kantovska je suština raspršena ukazom na imanentnu bit, aristotelovsku kvintesenciju koja je, dodao bi otac klasičnog njemačkog idealizma, fenomenalizacija entropije ili pojavnost nepravilnosti, neuređenosti.
Na tom tragu Slavoj Žižek tokom predavanja u njujorškoj galeriji Tilton iz 2007. godine tvrdi da priroda kao Drugo ili objekt A ne postoji; ono što postoji, a što je sažeto u Geja hipotezi, jeste Zemlja kao samoregulišući organizam, tijelo koje se mijenja zajedno sa i, što je radikalno novo, u interakciji sa svojim gostima. U prevodu, dodaje autor Kako čitati Lakana, apokaliptičan bi se događaj, Deridin događaj koji je moguć samo kao nemoguć, već dogodio da se odista nalazimo u, za čovječanstvo, nepovoljnoj konjukturi.
Iz pomenutog stava proizilazi nužno i prijeko potrebno shvatanje ekologije kao nauke ,,neznanih neznanja” o kojima će biti detaljnije riječi, iako je ona, nastavlja, privatizovana i, kao predmet privatne upotrebe uma u kantovskom smislu, poželjno ideološko sredstvo, novi opijum za mase, logija ,,neznanih znanja”. Za slovenačkog je filozofa ekologija jedan u nizu commons-a Harta i Negrija i dio ideologije koja počiva na principu sa jasnom aluzijom na onaj psihološki koji uvod Lakan, Subject-supposed-to-know.
Za Žižeka, naime, korisno bi bilo u svakom sloju ideologije tražiti Subject-supposed-not-to-know, u našem slučaju zdravi razum koji, da se vratimo aluziji na butadu Donalda Ramsfelda, obiluje ,,neznanim znanjima”, odnosno onim što u psihologiji imenujemo nesvjesnim, a što podrazumjeva, između ostalog, predrasude i stereotipe. Nemogućnost ozbiljnog shvatanja ekologije proističe, dakle, iz diskrazije ,,neznanih neznanja” (traume po Frojdu) i ,,neznanih znanja” (nesvjesnog) – ili, jednostavnije, lošeg amalgama između mogućih katastrofa kojih nismo ni svjesni i, po njihovoj prirodi i definiciji, nesvjesnih stereotipa.
Još prostije: stereotip našeg ubjeđenog podrobnog shvatanja prirode savršeno je oslikan u svakodnevnim upozorenjima koja kažu da će, npr. od danas do 2050. nivo mora porasti za izvjesnu šokantnu mjeru. Iz navedenog je jasno na šta cilja Žižek – samo još veće otuđenje u odnosu sa prirodom vodi ozbiljnom shvatanju problema. Nansi je u vezi sa ovim, iz analitičkih razloga nužnim postajanjem mentalnim eremitima na koje nas upućuju, zapisao: ,,Ne treba govoriti o dehumanizaciji u otuđenju, već o humanizaciji otuđenja, što znači da čovjek nije otuđeni subjekt, već subjekt svog otuđenja”. U našem slučaju, sam čovjek, dakle, kao jedan od interagenata shodno Geja hipotezi treba trpno da se postavi prema alijenaciji, odnosno da unutar zdravog razuma obeznani ona ,,neznana znanja”.
Zdravi razum tada postaje nezdravi razum ili zdravi ne-razum u kantovskom smislu. Tek tim korakom, vraćanjem hodu na četiri noge, kako je zahtjevao Ruso, pa i Ludvig Klages u okviru svoje biozentrischen Metaphysik, to jest oligopolizacijom, decentralizacijom i antiokulocentralizacijom diskursa sa Zemljom dolazi se do zavidnog položaja u promatranju nemogućih dešavanja. Uostalom, himnu anksioznoj i vrtoglavoj nemogućnosti (anksioznoj u hajdegerovskom smislu gdje je čovjek ,,u prisustvu ništavila, moguće nemogućnosti svoje egzistencije”) skovao je poštovalac panpsihizma (shvatanje o kojem je skoro bila riječ), Leonid Andrejev, rečenicom iz ,,Priče o sedmoro obješenih”: ,,Ničemu živom, ni čovjeku ni zvjeri nije dato da zna dan i sat svoje smrti”.
Stoga, uz uvažavanje podatka da je Andrejev decentralizovao pogled na obznanjenu bliskost kraja pripovjedajući iz ugla ministra, revolucionara i ubice, ekshumacija lobanje izvjesnog pravnika, a zatim i Jorika, pokojnog kraljevog lakrdijaša, od strane jednog od Šekspirovih grobara u ,,Hamletu” jeste zapravo ekshumacija nemoći patološke taštine sveznalaca u činu blagoslovljenja memento mori. U tom je smislu u dislociranoj hermeneutici pripovjetke o Aski ovčji ples ipak danse macabre, a vuk neuspjela konkretizacija univerzalnog i svevažećeg u oba smisla predmetne sintagme.
Imajući u vidu dosad navedeno, teško je odoljeti iskušenju da se postojana i ovdašnja ekologija nazove homo-hegemonizirajućim faktorom po Deridi ili privatizovanim common-om po Hartu i Negriju. Tvorac arhi-pisanja prvim pojmom raskrinkava globalizaciju – praznina i prostota njezinog signifianta evocira fizičku i materijalnu pojavu referenta njezinog etimona.
Kao kontrastivan pandan autor djela O gramatologiji nudi mondijalizaciju, intrakategoričku sufiksaciju monda kao neolatinskog epigona latinskog mondusa, svijeta koji, dakle, nije samo svijet sankilota ili san-kilota, odnosno ogoljeli svijet bez čakšira, vaseljena frigijske kape, jakobinaca, Revolucije, Napoleona, prosute krvi u Marinoj kadi; čak i kada bi to bio, takav bi semion svakako bio puniji od jednog globusa koji u svojoj intenziji krije samo sferu kao sveprožimajuću prostornu ekstenziju.
Ako ovim povodom časti udostojimo neuvažujućeg autora Vavilonske biblioteke i onu njegovu koja kaže da ,,nije toliko bitno čitati koliko ponovo čitati”, shvatamo da plivamo u okeanu floskula, okeanu u kome je nejasnost konstitutivne supstancije upravo srazmjerna učestalosti njezine upotrebe. Tako je, uostalom, i u prirodi, želimo li načiniti jednu konkretnu ekološku konstataciju kojom, opet, treba izbjeći biodeterminizam i usprotiviti se pojmu globalization kao sredstvu homo-hegemonizacije haotično sujetnog Vavilona. Derida je to vješto činio čitajući ponovno.
Stoga, čak i ako opet odbacimo nezdravo poopštavajuću moć stereotipa, prevelikim se otkriva još jedno iskušenje: Francuska je predmetnome 12. decembra 2015. ostala dužna tu relecture. I on nije jedini – semantička lektura Frojda od strane Katrin Malabu u knjizi Les nouveaux blessés: de Freud à la neurologie, penser les traumatismes contemporains iz 2007. nudi nam još jednu zanemarenu multidisciplinarnu analizu – za predmetnu autorku i Frojd i Lakan griješe kada na traumu gledaju isključivo kao na temporalnu jukstapoziciju događaja (Događaja) i doživljaja, odnosno spoljašnjeg i unutarnjeg šoka.
Nesumnjivo je da trauma, prepoznaje Malabu, i dalje postoji kao hermeneutičko čedo usvojeno od strane hajdegerovskog postojanog i bivstvujućeg subjekta, odnosno tu-bivstvujućeg. Pa ipak, u baumanskom postmodernom ili likvidnom društvu, trauma je sve češće egzogena i a priori devastirajuća, trauma opet Hajdegerovog bića-za-smrt ili bića-na-putu-ka-smrti – za primjer je prenesena anegdota o Muselmann-u u Aušvicu, Jevreju koji je do te mjere ponižen nerijetko i od strane svog sunarodnika [sic!] kapo-a da se subjektivno destituiše prelazeći čak i granicu smrti izvanredno predstavljenu onom zaglušujućom tišinom oko Hrista na krstu u filmu Martina Skorsezea Poslednje Hristovo iskušenje.
Opisana trajektorija rezultira ne-tu-bivstvujućem subjektu u kantovskom smislu, idealtipu višeidentitetskog subjekta XXI vijeka nasuprot XX veka, veka libida i interpretirane traume. Za Žižeka to je lijep preludij opasci da bi ekološka katastrofa bila, na tragu svega dosad analiziranog, ,,libidno besmislena, odupiruća tumačenju”.
Kada je pak riječ o autorima Imperije, za dvojac je common srž komunizma, srž izglođana zloupotrebom fregeovske ekvilancije Bedeutung-a i Sinn-a, koja je od teorijskog a=a i a=b preko negacije kognitivne ekstenzije otjelotvorene u a=/=b došla do abnegacije i razlučenja teorijskog identiteta ili lučenja praktičkog pseudoidentiteta sadržanog u a=/=a.
No, nije svako razlučivanje konačno, niti svaka razluka plodna (pogotovo ako razluku shvatimo kao razluku, kao razlučivanje, odnosno jalov i nesvršen čin razlučivanja): po Deridi (cfr. différance) bio bi to samo odgođaj događaja-u-dolasku ili Događaja(-u-dolasku) po Badijuu. Hartu je iz tog razloga dojmljivo mišljivo, ,dozvoljeno voće” koje može biti ,hrana uma” u strosovskom smislu, dok ekskrement to ne može biti, čak ni u izmještenoj ekstenziji Žižekovog diskursa o šoljama. Ta je izmetina ovdje common, izmetina (u eacentristički valutativnom smislu) nemišljivog zajedničkog okarakterisanog slobodnim pristupom, koji više nije samo neslobodan, nego i nemišljivo neslobodan u svijetu privatnog i javnog.
Ponovo na strosovskom tragu, indigestija prouzrokovana lošim i istim ili Istim ,,što ulazi na usta i pogani” nužno završava opstipacijom. Slijedi, ako javno shvatimo kao privatno u kantovskom smislu, da je privatno, kao biće životom snabdjeveno tu-bivstvujućim, u stvari ,,lišeno” (etim.), preminulo hopovski ovaploćeno biće-smrti koje je kao takvo i lišavajuće jer ne može više biti predmetom mogućnosti izbora.
Zbog toga, razumijemo li konačno ekologiju kao oikos logos (gr. ,,nauka o domaćinstvu”), ne možemo jednostavno zahtjevati ili Zahtjevati lefevrističko pravo na isto u smislu u kome je on tražio pravo na grad (fr. le droit à la ville) govoreći o njemu kao o ,,opštem (eng. common), a ne individualnom pravu”, jer korak za načiniti nije samo jedan: zahtjev ovdje nije slučajno Zahtjev, on pripada sferi Imaginarnog po Lakanu, vizuelnoj sferi, sferi slika koje mogu biti iluzorne, polju u koje se ulazi kroz ,,fazu ogledala” – tek nijekanjem neizraženog i umrtvljenog Zahtjeva koji postaje Želja ukoliko jezički koncipiran dolazi se do onog ponora binarne opozicije javno/opšte svojstvene Simboličkom poretku koja je na polju Realnog ukinuta.
Tek se tada otvara mogućnost promišljanja opšteg i u Realnom. U tom smislu, ako ,,ludak nije samo prosjak koji misli da je kralj, nego i kralj koji misli da je kralj”, onda ,,naivan nije samo onaj koji misli Zamišljivo, nego i onaj koji zamišlja mišljivo”.
Još 1980. Marej je Bukšin, američki anarhista i pisac, sljedeće govorio o takozvanom ,,lifestyle anarhizmu” koji pominje Nikša Dubreta u eseju ,,Savremeni anarhizam i ekološka kriza: socijalna ekologija Mareja Bukšina”: ,,nadolazeće desetljeće može valjano pokazati da li će ekološki pokret biti sveden na dekorativni dodatak inherentno zaraženom antiekološkom društvu, društvu prožetom neobuzdanom potrebom za kontrolom, dominacijom i eksploatacijom čovječanstva i prirode, ili će postati sve većom arenom za novo ekološko društvo temeljeno na uzajamnoj pomoći, decentraliziranim zajednicama, tehnologijama ljudskog opsega i nehijerarhijskim slobodarskim odnosima koji bi urodili ne samo harmonijom čovjeka i čovjeka, već i novom harmonijom čovječanstva i prirode”.
Nemamo li ovdje, kod (samo)etiketiranog ,,anarhiste”, kritiku onoga što bismo mogli nazvati nadiranjem talasokratija koje je alegorički prisutno u ekološkoj tehnokratiji nadolazećih talasa, odnosno eacentričnim konstruktima pomorskog svijeta koji ciljaju na lakši prodor na Ujedinjeno kopno. I nisu li stoga neplodonosno razmišljanje i prateća frivolna logoreja o ekologiji samo bitelosni konstrukti negrijevske Imperije?
