Dok vojnici pokazuju borbenu gotovost, Si i Putin prave palačinke, oklopna vozila, a bombarderi i razarači se šepure zbog rijetke prilike da složno, familijarno izađu iz kasarni. Nesumnjivo, ,,Vostok 2018″ izazvao je pažnju međunarodne zajednice na više nivoa, od obavještajnog u cilju spoznavanja kapaciteta ruske armije pa sve do činjenice da je makar i simbolički Kina učestvovala u predmetnim vježbama. U prilog ozbiljnosti shvatanja prijetnje sa istoka govori i drastična izmjena napravljena u strateškim dokumentima NATO alijanse.
Naime, u strategiji usvojenoj u Lisabonu 2010. godine u tački 7 – fundamentalni zadaci i principi, kaže se kako je mogućnost konvencionalnog napada na teritoriju NATO država mala. Aneksija Krima, sukobi na istoku Ukrajine, konstantne tenzije u Baltičkom moru, previranja na istoku Turske i mnogi drugi fenomeni (iako se većinski događaju izvan NATO teritorije) neposredno su umanjili značaj tvrdnje iz Lisabona i stvorili potrebu za novim konceptom. Uprkos svemu tome, nije konvencionalna vojna prijetnja ono što najviše brine narastajući heterogenu evropsku političku elitu.
Paradoksalno djeluje da energija, resursi i njihova eksploatacija mogu postati značajniji od tradicionalno sveprisutnih vojnih pitanja. Za sintagmu bezbjednost energije se do prije par decenija nije znalo, dok ona danas poprima obrise vitalnog interesa za većinu zemalja u globalnoj areni. Evropa nije izuzetak od tog pravila. Sem Rusije i Norveške, Evropa je relativno energetski siromašan kontinent, a svakako ne energetski samodovoljan, dok je Evropska unija kao supranacionalna institucija u ogromnoj mjeri energetski zavisna. Drugim riječima, bez uvoza energenata ne bi se mogla zadovoljiti potražnja.
Upravo iz energetske zavisnosti Evropske unije, prvenstveno od Rusije kao nepouzdanog partnera, proizilazi potreba za formulisanjem strategije koja se trenutno svodi na tri principa:
1. Diverzifikacija energetskih ruta
2. Izgradnja sopstvenih energetskih kapaciteta
3. Eksploatacija alternativnih izvora energije
Dok je treći princip ipak stvar budućnosti (svi dosadašnji napori EU u promociji alternativnih izvora energije rezultirali su u 1% smanjenja potražnje za naftom i prirodnim gasom kao ,,teškim” energentima), prva dva su stvar sadašnjosti i od krucijalnog značaja za suštinski energetski suverenitet zemalja članica. Iako mnogi odbijaju da priznaju, ruski Gazprom je gigantska kompanija sa faktičkim monopolom na snabdijevanje Evrope gasom. Kada Gazprom ili politički lideri iza njega odluče da povuku netržišne poteze, EU ili makar njen višegradski dio ostane bez energije. Stoga, postavlja se pitanje kako umanjiti uticaj kompanije nad kojom EU nema nikakvu ingerenciju ili jurisdikciju i spram koje sve postojeće antimonopolske regulative djeluju smiješno. Naravno, odgovor je u diverzifikaciji energetskih ruta. Prosto rečeno, energija se mora uvoziti sa drugih kontinenata.
Posljednjih godina sve se više javljaju inovativni projekti poput onog u Litvaniji, u gradu Klaipeda. Naime, tamo je napravljen takozvani plutajući LNG terminal koji služi za skladištenje i regasifikaciju tečnog prirodnog gasa. Glavna karakteristika ovakvog projekta je što se LNG uvozi iz SAD-a, a ima dovoljno kapaciteta da cijelu Litvaniju snabdijeva energijom. Dosta evropskih zemalja je pokrenulo slične inicijative, istina u manjoj mjeri osim Malte koja se etablirala kao najveći uvoznik LNG-a srazmjerno teritoriji. Kako bi se izbjegla zavisnost od jednog dostavljača energije i jedne rute, nužno je izgraditi sopstvenu energetsku infrastrukturu.
Evropska komisija zajedno sa Evropskom investicionom bankom pokrenula je inicijative za izgradnju Trans jadranskog gasovoda koji bi od Grčke i Albanije preko Italije sprovodio gas do zapadne Evrope. Naravno, govorimo o gasu koji inicijalno dolazi iz Azerbejdžana, tj. najvećeg gasnog područja u zemlji, Šah Deniz. Ovaj gas bi do Evrope dolazio kroz Južno kavkaski gasovod (trenutno neoperativan iz bezbjednosnih razloga još od sukoba u Osetiji) i planirani transanadolski gasovod. Stvorena mreža gasne infrastrukture gotovo u potpunosti nezavisna od Rusije namjeravana je da kaspijski gas donese u Evropu što se u EU dokumentima naziva Južni gasni koridor. Naravno, mnogi problemi se vezuju za ovaj projekat počevši od samog finansiranja za izgradnju nedostajuće infrastrukture jer energetski konzorcijumi zahtijevaju garancije za svoja ulaganja koje EU bez pristanka pojedinačnih država ne može dati.
Dalje, primjetno je i kršenje ljudskih prava, nasilna eksproprijacija zemljišta, uništenja okoline i sve ono što izaziva bijes stanovništva i civilnog društva koje se pita: da li će nas energetska nezavisnost koštati života? Konačno, mnoge zemlje podrazumijevane projektom već imaju saradnju sa Gazpromom i nemaju namjeru da je prekidaju. Najznačajnija među njima je Turska koja kroz Plavi tok i planirani Turski tok od Krasnodara do Kijikoja zadovoljava veliki procenat sopstvene potražnje.
Iako na kraju teksta, kao najveći trenutni izazov za Evropsku uniju ispostavlja se unutrašnje jedinstvo država članica oko energetskih pitanja. Sjeverni tok 2 je podijelio Uniju na dva dijela: jedan okupljen oko Njemačke koji podržava izgradnju gasovoda jer smatra oportunim sigurno snabdijevanje kraćim gasovodom u odnosu na transkontinentalne projekte, dok drugi dio EU okupljen većinski oko država centralne i istočne Evrope ističe kako bi se time samo povećala zavisnost od ruskog gasa, a upravo sve države koje nisu zapadno dovele u rizik neredovnog snabdijevanja. Sjeverni tok 2 projektovan da duplira kubikažu gasa Sjevernog toka na ogromnih 110 milijardi kubnih metara godišnje treba da ide od Ust-Luge u Rusiji do Grifsfalda u Njemačkoj kroz Baltičko more, na što naravno imaju prigovore i baltičke zemlje prvenstveno iz bezbjednosnih razloga eventualnog pojačanog ruskog prisustva u regiji.
U vremenu kada se stvarnost seli u domen virtuelnog, ratni sukobi vode iz kriznih stožera sa daljinskim upravljačima, a asimetričnost bezbjednosnih izazova kreira nove standarde u borbi protiv istih, gasovodi i ono što njima struji izaziva mnogo više strahopoštovanja negoli ,,Vostok 2018” smatran samo još jednim paravanom za ostvarenje pozadinskih geopolitičkih ciljeva. Evropska unija će biti u predstojećem periodu pred velikim izazovom da unifikuje države članice i djelima, akcijama pokaže kako jedino energetski bezbjedna unija može biti respektabilan akter na globalnoj mapi.
