Prema članu 1. Zakona o državnim i drugim praznicima u Republici Srbiji za Dan državnosti Republike Srbije uzima se 15. februar, Sretenje Gospodnje. To je najznačajniji politički, kulturni i državotvorni praznik u novijoj srpskoj istoriji jer je upravo na taj dan, prema rečima istoričara Leopolda Rankea, otpočela Srpska revolucija 1804. godine.
Tačnije 15. februara 1804, na veliki pravoslavni praznik Sretenje Gospodnje (,,dan kada se zima i leto sreću“), u Marićevića jaruzi, u Orašcu kraj Topole, a pod vođstvom Đorđa Petrovića- Karađorđa, podignut je Prvi srpski ustanak (1804-1813). Samovolja i zulumi dahija, zlostavljanje žena, pljačkanje šumadijskih hanova i dućana su bili sve učestaliji, da bi sve kulminiralo sa ,,sečom knezova“ (4-10. februara).
Plan turskih vlasti bio je da se odsecanjem viđenijih srpskih glava, srpski narod odvrati od bilo kakve namere ili pokušaja osvete. Tokom seče stradali su brojni srpski velikaši, ali ne i sam Karađorđe, koji je zajedno sa Vasom Čarapićem, Veljkom Petrovićem i Jakovom Nenadovićem, uspeo da umakne ,,turskom jataganu“. Zbog toga su se i preostale srpske narodne vođe sastale i odlučile da ih putem oslobođenja povede Đorđe Petrović (1762, Viševac- 1817, Radovanjski lug) koga Turci, zbog preke naravi, nazvaše Crni Đorđe.
Upravo taj trenutak se uzima kao trenutak kojim je Srbija krenula putem konačnog oslobođenja od turske vlasti i putem ustanovljavanja samostalne i nezavisne države, što je san koji Srbija čeka još od pada Smedereva 1459. godine. Svi istoričari počevši od Leopolda Rankea (koji je ustanovio termin Srpska revolucija) pa do Leftena Stavrijanosa saglasni su u oceni da je Prvi srpski ustanak, bila i ostala, najuspešnija i najistočnija buržoaska revolucija u Evropi, zajedno sa Francuskom. I ne samo to, već se smatra da je ovaj ustanak, ujedno, i najveći narodni ustanak, u sedam stoleća dugoj istoriji Osmanskog carstva.
Iako je u krvi ugušen 9 godina kasnije, 1813., ovaj period itekako predstavlja jednu temeljnu organizaciono- političku pripremu, za ono što će uslediti samo par desetina godina kasnije (formalno 1830- Hatišerifom, dobijanjem samostalnosti, a zvanično Berlinskim kongresom, sticanjem nezavisnosti, 1878. godine).
Pored toga što je ovo Dan državnosti, on je istovremeno i Dan ustavnosti srpske države. Naime, 31 godinu kasnije, na isti datum, 1835. godine, na skupštini održanoj u tadašnjoj srpskoj prestonici Kragujevcu, je donet i prvi ustav moderne srpske države, takozvani Sretenjski ustav.
Zbog svojih liberalnih ideja, koje su zajednički u njega utkali francuski grof Boa le Kont i Dimitrije Davidović, on je ubrzo morao biti ukinut jer je jednostavno, išao je ispred svog vremena. Srbija je, pored toga što je stekla samostalnost 1830. godine, bila i dalje u vazalnom položaju u odnosu na Osmansko carstvo. Zbog toga, ali i zbog protivljenja nekih drugih velikih sila (Austrije), ovaj ustav, nazvan ,,francuskim žbunom u sred turske šume“ je nakon svega 55 dana morao biti ukinut.
On je s jedne strane i bio osmišljen da uravnoteži neograničenu, apsolutističku vladavinu kneza Miloša, a s druge strane se njime Srbija želela uspostaviti kao moderna, evropska država sa svojim osnovnim konstitutivnim elementom. Naime, nakon šest buna protiv Miloševe vlasti, ova poslednja, Miletina buna je zapravo bila i neposredni povod za donošenje ovog ustava. Osim toga, negde u to doba, Francuska šalje svog emisara grofa Le Konta da pomogne učenom Miloševom sekretaru Davidoviću u sastavljanju ovog ustava. Baš zbog tog francuskog ,,pelcera“ Sretenjski ustav i jeste bio nalik na belgijskom i francuskom, koji su uz ovaj srpski, predstavljali pravi raritet u tadašnjoj Evropi. Upravo te slobodarske francuske ideje su i ,,sahranile“ ovaj ustav, koji je Miloš s punim zadovoljstvom ukinuo 30. marta iste godine.
Već u prvom članu ustava proglašava se da je Srbija „nezavisna kneževina po priznanju Sultana Mahmuda Drugog i imperatora Nikolaja Prvog”. Članom 5 izvršena je podela vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku, što se i danas smatra standardom demokratije i ustavnosti. Vlast čine knez, državni sovjet i narodna skupština. U današnje vreme, ova podela odgovarala bi predsedniku, vladi i narodnoj skupštini.
Ustavom je određeno da knez i državni sovjet dele izvršnu vlast. Proklamovana su prava i slobode građana, kao što su: neprikosnovenost ličnosti, nezavisnost sudstva i pravo na zakonito suđenje, sloboda kretanja i nastanjivanja, nepovredivost stana, pravo na izbor zanimanja, ravnopravnost građana, bez obzira na veru i nacionalnost. Njime su, takođe, formalno ukinuti ropstvo i feudalizam, a ,,seljak je ponovo postao vlasnik svoje zemlje“.
Počevši od 2002. godine, kada je uveden kao zvaničan državni praznik, 15. februar, u znak sećanja na ova dva značajna događaja, se proslavlja kao Dan državnosti Republike Srbije. Slavi se dva dana 15. i 16. februara koji su ujedno i neradni dani. Ono što je još zanimljivo reći jeste da se na ovaj praznik, maneken Pis, simbol grada Brisela, oblači u šumadijsku narodnu nošnju u čast obeležavanja državnog praznika. Isto tako, postala je učestala praksa i da Google svoju početnu pretražvačku stranu oboji u boje srpske državne zastave u znak obeležavanja.
Srećan Dan državnosti i ustavnosti Republike Srbije.
