Karakter bezbjednosnih izazova se u periodu između samita u Njuportu i Varšavi nije značajno mijenjao.
Rusija je nastavila sa spornim akcijama veoma blizu istočnom boku Alijanse, dok su se na jugu povećali kapaciteti nedržavnih aktera i izazvali određene out-of-area vojne intervencije Alijanse koje predstavljaju opasan presedan u načelno defanzivnom vojnom položaju iste. Članovima 33 i 34 deklaracije sa Samita u Varšavi posebno se naglašava značaj izdvajanja dva posto nacionalnih budžeta za odbranu od čega dvadeset posto načelno treba biti namijenjeno istraživanju i razvoju novih namjenskih tehnologija. Ovime Alijansa jasno stavlja do znanja da je kredibilnost strategije odvraćanja upravo srazmjerna političkoj volji za ojačavanje kapaciteta. Takođe, ovaj Samit je vidio i klicu otpora SAD-a prema dotadašnjoj politici Alijanse, pogotovo u sferi finansija što je rezultiralo uvođenjem pojma balansiranja troškova u deklaraciju.
Strategija odvraćanja u deklaraciji iz Varšave tretirana je sa dužnim poštovanjem kao ugaoni kamen vitalnog cilja kolektivne odbrane. Tako se po prvi put javlja u članu 52 stav Alijanse da strategija mora napredovati i evoluirati u korak sa bezbjednosnim izazovima. Dakle, moderna strategija odvraćanja (ali i odbrane) biće obilježena konceptom elastičnosti (resilience). Vremenom je ovaj pojam dobio mnoge karakterizacije, međutim suština ostaje nepromijenjena: Alijansa mora biti spremna da odgovori na sve izazove, čak i one još uvijek nepoznate; mora biti spremna da se konstantno prilagođava novonastalim uslovima; konačno, mora biti sposobna da se nakon pretrpljenog udara vrati u prvobitno stanje. Upravo iz tih razloga naglašava se neophodan miks konvencionalnog i nuklearnog odvraćanja sa defanzivnim dodatkom raketne odbrane o kojoj je već bilo riječi. Ovakvi kapaciteti Alijanse biće nazvani robusnim i taj pridjev će ući u svakodnevnu praksu kako bi označio samodovoljnost odbrambenog arsenala u borbi protiv svake vrste bezbjednosnih prijetnji.
Član 54 definiše strategiju odvraćanja na način kako to rade defanzivni realisti u teoriji međunarodnih odnosa, najprominentnije Kenet Volc. Naime, u tom članu se kaže da NATO ima kapacitete da nanese takvu štetu svakom neprijatelju koja će biti za njega neprihvatljiva i prevagnuće nad mogućim benefitima od napada na Alijansu. Upravo zbog navedenog se strategija odvraćanja smatra preventivnom i de-eskalirajućom. Na tragu značaja nuklearnog arsenala SAD i nezavisnih nuklearnih arsenala Francuske i Velike Britanije, stratezi kažu u članu 52 da karakter odvraćanja mora biti: kredibilan, fleksibilan, elastičan i adaptabilan. Iako intuitivno, ovi pojmovi imaju dosta zajedničkog, u strateškoj praksi za svaki nalazimo posebnu primjenu. O konceptu elastičnosti biće detaljno riječi u analizi deteritorijalizovanih, sajber prijetnji.
eFP – Odvraćanje i odbrana
Daleko najznačajniji aspekt strategije odvraćanja na Samitu u Varšavi bio je u članu 40, u nešto manjoj mjeri članu 41, i podrazumijevao je uspostavljanje konvencionalnih vojnih snaga na istočnom boku Alijanse kao preventivnu mjeru eventualnom pokušaju ruske penetracije u region Baltika. Srž misije Ojačane prednje prisutnosti (eFP – Enhanced Forward Presence) je u multinacionalnom karakteru sastava odbrambenih jedinica kao i u njihovoj jedinstvenoj ulozi koja će uskoro biti opisana. Struktura snaga u okviru eFP je bataljonska sa različitim zemljama liderima i više zemalja koje u manjoj mjeri doprinose izgradnji kapaciteta. Ove snage djeluju u sinergiji sa nacionalnim vojskama, pružaju neophodnu obuku i u stalnoj su komunikaciji sa NATO komandnim centrom u Belgiji.
Prvo, u Estoniji se nalazi britanski oklopni pješadijski bataljon opremljen oklopnim borbenim vozilima, tenkovima i samohodnom artiljerijom. Nakon toga, u Letoniji je kanadski mehanizovani pješadijski bataljon sa oklopnim borbenim vozilima i značajnom antiminskom i inženjerskom podrškom iz Slovačke, Slovenije i Španije. U Litvaniji je pod njemačkim vođstvom mehanizovana četa potpomognuta oklopnim četama iz Belgije i Češke. Konačno, u Poljskoj se nalazi američki konjički skvadron opremljen značajnim inženjerskim kapacitetima sa dodatkom rumunske PV odbrane kao i hrvatskog Sistema VULKAN, samohodnog višecjevnog bacača raketa. Sveukupno, kapacitet ovih snaga je oko pet hiljada što vojnika, što inženjera, što pomoćnog osoblja.
Očito je da sa pet hiljada vojnika, eFP snage nisu ozbiljan rival čak ni ruskim snagama u Kalinjingradu koje se procjenjuju na preko 50 hiljada vojnika opremljenih taktičkim nuklernim bojevim glavama. Upravo iz tih razloga, eFP je često kritikovan kako u hladnoratovskom maniru doprinosi potencijalnoj eskalaciji. Međutim, uloga ovih snaga je neraskidivo vezana za strategiju odvraćanja, dok je odbrambena uloga u drugom planu. Na tom tragu, eFP nije isključivo vezan za svoj mandat i misiju, već služi i poboljšanju cjelokupne strategije odvraćanja NATO alijanse, pogotovo u sferama odvraćanja odbijanjem i odvraćanja kažnjavanjem.
Mnogi analitičari su saglasni i da eFP ima ulogu takozvanog trip wire, odnosno mehanizma koji bi u slučaju napada bio krajnji alarm za uzbunu cjelokupne Alijanse i kada bi funkcija ovih snaga postala isključivo odbrambena. Ovakav potez Alijanse na Samitu u Varšavi, kombinovan sa pojačavanjem vojnog prisustva u Poljskoj 2017. godine kroz stacioniranje Aegis Ashore sistema u bazi Redžikovo, kao i osiguravanjem strateški krucijalnog Suvalki koridora, pokazuje potrebu da svoje odvraćanje učini jačim i kredibilnijim.
Poziv Crnoj Gori između počasti i geopolitike
Samit u Varšavi je nesumnjivo obilježio poziv za članstvo uručen Crnoj Gori koja je i bila pozvana u svojstvu posmatrača. Alijansa je formalno iskazala zadovoljstvo reformama u sferi odbrane u Crnoj Gori i iskazala spremnost da je primi u članstvo, što će se i dogoditi 2017. godine. Suštinski vojni doprinos Crne Gore Alijansi je veoma ograničen, možda čak i marginalan iz prostog razloga što je crnogorska vojska mala po obimu, a po opremljenosti među najzaostalijim vojnim snagama u Evropi.
U momentu poziva u članstvo, Vojska Crne Gore je imala oko 1800 vojnika, organizovanih u jedan pješadijski bataljon, vazduhoplovstvo, mornaricu, logistički bataljon, i tri čete: specijalnih snaga, vojne policije i za vezu. Oprema pješadijskog bataljona svodila se na terenska vozila Toyota Survivor, dok vazduhoplovstvo nije raspolagalo snagama značajnijim od lakog višenamjenskog helikoptera Gazela (sve do skore nabavke određenih modela Bel helikoptera). Mornarica je raspolagala pučinskim i lučkim remorkerima, barkasama, patrolnim čamcima i motornim jedrilicama. Što se tiče ličnog naoružanja, u upotrebi su pretežno automatske jurišne puške Hekler i Koh.
Nedostatak vojnih kapaciteta tumačen je od mnogih kao glavni razlog za upliv geopolitike u poziv za članstvo Crne Gore u Alijansi. Naime, takvim postupkom NATO je u članstvo primio sve zemlje na obali od Sirije do Portugala što je značajan strateški pivot u mogućim konvencionalnim sukobima kada bi Jadransko more, ali i veliki dio Sredozemnog postali krucijalni faktori strateške dubine Alijanse. Poziv Crnoj Gori se može tumačiti i kao još jedna od mjera u sklopu ojačanja kredibilnosti strategije odvraćanja jer je na taj način poništen direktan i indirektan napor Rusije da osujeti članstvo Crne Gore kroz pokušaj državnog udara koji se još uvijek sudski procesuira te time stavi do znanja da tradicionalno regionalna ruska interesna sfera sada sa izuzetkom Srbije i Bosne i Hercegovine kompletno pripada Alijansi.
Ovo možemo čitati kroz prizmu odvraćanja odbijanjem (deterrence by denial) koja podrazumijeva jačanje unutrašnjih kapaciteta kako bi se trošak potencijalnog napada što više uvećao, te samim time i preventirao.
