Od usvajanja prvih sporazuma o naoružanju iz 1956. Sirija je sa SSSR-om održavala veoma prijateljske odnose, koji su dodatno ojačali u trenutku nastanka Ujedinjene Arapske Republike sa Egiptom (1958-1961), a potom i 1963. dolaskom na vlast Baas partije (اﻟﺒﻌﺚ, „Arapska socijalistička ponovno rođena stranka“) koja se zalagala za „arapski socijalizam“. Pred svoju smrt predsjednik Hafiz el Asad je naložio svom sinu Bašaru da čuva ovu vitalnu i stratešku vezu dok bude obavljao funkciju predsjednika.
Štaviše, po okončanju saveza sa Egiptom i gubljenja postrojenja u Aleksandriji i Mersi Matruh, sirijska luka Tartus je 1977. ostala poslednje utočište ruske mornarice na Mediteranu. Međutim, od devedesetih pa sve do 2005. godine dolazi do zamrzavanja odnosa između ova dva strateška partnera, a sve zbog neizmirenog duga Damaska nekadašnjem SSSR-u koji je iznosio 13,4 milijardi dolara. Ovaj spor riješen je 2005. godine tako što je veći dio duga (73%) bio izbrisan, dok je ostatak duga pretvoren u direktne investicije kroz zajedničke projekte. Arapsko proljeće, svrgavanje režima u Tunisu, Egiptu, Libiji, raspad Iraka kao i nastanak i jačanje Islamske države (ISIL) jasno su ubijedili Moskvu da je neophodno održati podršku sirijskom režimu kao i ojačati svoju poziciju u tom regionu.
Februara 2012. godine na pitanje da ocijeni posljedice „arapskog proljeća“ Vladimir Putin je naveo da „prisustvujemo pojavljivanju sila, kao i vjerskih ekstremista, čiji je cilj da promjene pravac razvoja zemlje i njenu sekularnu prirodu“. Ovakav stav je bio utemeljen na iskustvu koje je Rusija imala u desetogodišnjem ratu u Čečeniji i nizu terorističkih napada koji su pogodili zemlju. Ispostavilo se da je Rusija mnogo ranije i mnogo jasnije uočila opasnost od širenja islamizma na Mediteranu.
Često kritikujući zapadne zemlje zbog podrške i naoružavanja sirijske opozicije, Rusija je ukazivala na opasnost od snaženja radikalnih islamističkih pokreta koje danas mediji često nazivaju „nus proizvodima“ borbe za slobodu. Ova borba je pretvorena u svoju suštu suprotnost, a njeni nosioci su upravo obučavani, finansirani i opremljeni od onih zemalja za koje vezujemo najviše vrijednosti poput slobode, jednakosti i bratstva. Naravno, radikalnim islamističkim grupama pomoć nije izostala ni od Saudijske Arabije i Katara koje su upravo doprinijele da Sirija, jedan od osnivača Arapske lige, bude pretvorena u zemlju džihada.
Treba biti svjestan činjenice da širenje i jačanje radikalnog islamizma mnogo više pogađa Rusiju nego zapadne zemlje, a ogleda se u opasnosti koja prijeti bivšim sovjetskim republikama u centralnoj Aziji, poput Uzbekistana i Tadžikistana, u kojima se radikalne islamističke grupe bore za uspostavljanje sunitskih islamističkih republika. Naravno, evidentno je i jačanje salafizma koji poziva na džihad i koji se širi i unutar Rusije, na Kavkazu, sve do republika Tatarstan i Baškortostan, sa većinskim muslimanskim stanovništvom.
Rusija je svojom akcijom u Siriji ojačala poziciju Irana, zakletog neprijatelja Saudijske Arabije, naročito nakon ukidanja sankcija i posredovanja u sporazumu o djelimičnom nuklearnom razoružanju. Iranu, koji je izložen zapadnim vojnim prijetnjama, pad sirijskog režima ne znači samo gubitak Sirije i libanskog Hezbolaha, kao najvećih iranskih saveznika, već to može dovesti do sve većih pritisaka Zapada na iransku državu s ciljem rušenja njenog sadašnjeg sistema. Rusiji i Kini vrlo su dobro poznate američke namjere u svrgavanju iranskog režima, koje su, nakon okončanja libijskog pitanja, usmjerene na preuzimanje dominacije u regionu i reduciranje tržišta ruskog naoružanja.
Takođe, Kina ima zajedničke interese sa Iranom i Sirijom u kojima Iran igra glavnu ulogu u snabdjevanju Kine sirovom naftom, što je ujedno i najvažniji faktor kineske ekonomske superiornosti u predstojećem vremenu.
Sporazumni kraj sukoba?
Ovako nešto bi bilo moguće ukoliko bi zapadne zemlje pristale na to da Asad ostane na vlasti najkraće do perioda koji bi tek trebalo da bude određen. Putin je na samitu ODKB-a (Organizacije Ugovora o kolektivnoj bezbednosti) u Tadžikistanu predložio sledeće: „Mi jednako moramo da političke reforme u toj zemlji posmatramo kao kompromis. A znamo da je predsjednik Asad spreman da rukovođenje državom podijeli sa zdravim snagama opozicije“. Ovo bi rezultiralo formiranjem sirijske koalicije koja bi uključivala i dio opozicije spremne da raskine sa džihadističkim pokretima dok bi predsjednik Asad ustupio mjesto nekome ko bi dobio saglasnost kako glavnih političkih snaga u zemlji tako i spoljnog faktora.
Iako ovaj scenario za sada ne izgleda izvodljivo već se polako po zapadnim medijima sve češće spominje kao jedna od solucija za rješenje ovog gorućeg problema. Ukoliko bi se realizovao, Rusija bi mogla da se pokaže kao mirovna snaga koja bi na „molbu sirijske vlade“ za intervencijom ponovo uspostavila vezu sa geopolitičkom ravnotežom koju je SSSR igrao tokom Hladnog rata.
